Verzuiling
Vorige week was ik aanwezig bij een rondleiding door het Westfries Archief. Wat is dat toch een waardevol instituut! Adjunct-directeur Jan de Bruin en zijn assistente toonden ons -na een prima inleiding- allerlei authentiek materiaal dat in verband stond met ‘Verzuiling’. Want het thema van de Nationale Monumentenweek was ‘Grenzen’. De uitstekende inleidingen die aan de excursie voorafgingen, kwamen mij bovendien goed van pas vanwege mijn religie-hoofdstuk in het in 2017 te verschijnen boek over ‘Hoorn in de Twintigste Eeuw’. Het woord ‘verzuiling’ wordt immers bij voorkeur toegepast op de eenkennigheidscultuur waaraan zeker in de eerste helft van die eeuw vooral ons land zat vastgeklonken. Pas in de jaren zestig doorbraken we de grenzen van die maatschappelijke indeling waardoor we van elkaar gescheiden waren in: protestanten – katholieken – liberalen – socialisten. Leve de jaren zestig! Leve de toen opgekomen oecumene! Leve het Tweede Vaticaans Concilie!
Hervormingsdag
Afgelopen maandag was het Hervormingsdag, gelukkig nu ook meegevierd door (de?) katholieken en de paus. 500 jaar geleden begon de geleerde kloosterling Maarten Luther zijn leven in te zetten voor de bestrijding van de deformatie van de Roomse kerk. Paus Franciscus was bij de plechtige bieenkomst in het Zweedse Lund aanwezig om hem daarvoor te bedanken. Ik heb me geërgerd aan de reactie van sommige roomse theologen die Franciscus’ optreden meenden te moeten afdoen als ‘emotioneel, maar niet doordacht’. Laten ze in hun toren van ivoor eens kennisnemen van het vele dat -al vanaf de jaren zestig- in de oecumenische theologie is bereikt!
Symbolen
De laatste zondag van oktober lazen we in de liturgie uit het Lucasevangelie het verhaal over Zacheüs. Ik sprak in mijn preek over de symboliek daarvan. Het begrip ‘symbool’ is in de kerk nogal omstreden, heb ik gemerkt. Sommigen verstaan ‘symbolisch’ als ‘niet echt, niet waar gebeurd, gefantaseerd’. Terwijl ik veel bijbelse teksten juist het waardevolste vind als je ze niet alleen historisch maar ook symbolisch verstaat. Niet alleen historisch, niet alleen symbolisch, want een echt historisch voorval kan ook veel symbolische waarde hebben en een schrijver heeft vaak juist de bedoeling die ook aan ons mee te geven. Een meer symbolische benadering van de tekst geeft ons iets mee wat van toepassing is op ons eigen leven maar daarmee is een historische achtergrond niet van de tafel geveegd! ‘Zacheüs was klein van stuk maar klom in een vijgenboom om toch Jezus te kunnen zien toen die langskwam’. Hij begon dus laag maar werkte zich omhoog. En werd toen naar beneden geroepen omdat ’te laag’ en ’te hoog’ niet goed voor hem waren. Ik vind dat je over zoiets haast vanzelf verder gaat nadenken, o.a. over jezelf. Dat doet toch niets af aan wat er al of niet ‘echt’ gebeurd is? Lucas was meer dan een verslaggever. En symbolisch en historisch sluiten elkaar niet uit.
Appels/Appelen
In mijn tuin hangen aan één appelboom nog steeds mooie rode appeltjes, terwijl de pluktijd eigenlijk al voorbij is. Dat komt omdat ik met mezelf heb afgesproken dat ik pas ga plukken als de eerste appel uit zichzelf van de boom valt. Ik heb het idee dat de boom daarmee aangeeft ‘ze zijn rijp’. Elke ochtend kijk ik of het al zover is. Of verwar ik dan een appel met een ei?
Hoevinudie?
Etymologie is soms ingewikkelder dan je denkt. Bij de koffie vroegen we ons af waar het woord ‘amper’ vandaan komt. Ik -betweter- beweerde: van het Latijnse woord ‘amplius’, ook al betekent dat bijna het tegenoverstelde, nl. ‘meer, uitgebreider’. Wij tenslotte het Etymologisch Woordenboek erbij gehaald. Ik zat er totaal naast: Amper komt van ‘amarus’ in de betekenis van ‘bitterweinig’ en van ‘amplius’ komt ons woord ‘ampel’ (‘uitvoerig’, ‘omslachtig’). Weer wat geleerd!
