Van inleiding naar ‘scriptie’
Enkele weken geleden kreeg ik een verrassende uitnodiging: of ik voor de Probusclub in Wognum iets wilde inbrengen over ‘de geschiedenis van de godsdienstigheid in Hoorn en West-Friesland’. Ze vonden me daar een geschikte inleider voor omdat ik een boekje had gepubliceerd over de parochie van Hoorn, waarin ik bijna twintig jaar als pastor heb gewerkt, en omdat ik het Hoornse kerkelijke leven had beschreven in het boek ‘Hoorn in de Twintigste Eeuw’ dat werd uitgegeven b.g.v. het honderdjarig bestaan van de vereniging Oud-Hoorn. Kortom: ik ben aan de slag gegaan om eens wat weer te geven van de inwendige geestelijke beleving van onze West-Friese en Horinese voorouders, voorzover daar iets van was op te sporen, want ze liepen er meestal niet mee te koop. Het resultaat vindt u op deze site onder de rubriek ‘scripties’. Het aparte ervan zit in het onderscheid dat ik maakte tussen feiten en denkvragen. Ik noem in chronologische volgorde (per eeuw) een aantal historische gegevens en daaronder een aantal vragen om zelf als lezer over na te denken en eventueel in eigen kring te bespreken.
Poes
Ik ben niet bang voor muizen. Nooit geweest. Toen ik tijdens een van mijn vroegere godsdienstlessen op mijn school in Haarlem -ik gaf tijdens een verbouwing les in een noodlokaal- een muis achter in de klas zag lopen, was ik er snel genoeg bij om het mormel dood te trappen. Ik herinner me nog dat sommige leerlingen protesteerden omdat dat volgens hen dierenbeulswerk was. En dat in een godsdienstles! Sinds kort loopt er bij ons in de hal een jonge poes rond van een van de bewoners: uiteraard geen muis te zien.
Ook dierenbeulswerk? Er kwam nog een herinnering bij me boven: een oorlogsherinnering, ik was een jaar of vijf. Mijn moeder had toen een hulp in de huishouding en plotseling stond die bovenop een stoel te schreeuwen en te springen omdat ze bij de broodtrommel een muis had gezien. Ook mijn moeder zocht een stoel, terwijl ik rustig een hoepelstok wist te vinden om mijn eerste moord mee te plegen. De dames vonden me een held.
Translatie
Laatst beweerde iemand dat de Hoornse kermis ooit verplaatst was van de lente naar de zomer. Hij werd niet geloofd, ‘’want’’ zo zei men ‘’kermis komt van kerkmis en werd gevierd op de sterfdag van de parochiepatroonheilige. En die kon je natuurlijk niet (meer) verplaatsen.” Ik heb het opgezocht in de boeken en de spreker had toch gelijk: Cyriacus werd onthoofd en stierf op 16 maart van het jaar 295 A.D. Zijn lijk werd eerst begraven op een weggooikerkhof aan de Via Salaria in Rome, maar door latere vereerders overgebracht naar een waardiger plek aan de Via Lata. Dat gebeurde op 8 augustus 308 en dat was in de zomer, buiten de vastentijd, toen er veel christen geworden pelgrims en toeristen in Rome waren. Die datum vond men later -in de Middeleeuwen- ook in Hoorn geschikter en men verplaatste dus ook daar het kermisfeest van sterfdag naar translatiedag. ‘Translatie’ betekent: overbrenging naar een ander graf.
Peren
Wat hebben we een mooi, zomers begin van de herfst! Bij alle angst in verband met de klimaatverandering krijgen we gelukkig toch ook vaak de troostdagen van onze eigen weersomstandigheden. Misschien geniet ik daardoor extra van onze tuin. De perenboom die we dit jaar stevig gesnoeid hebben op advies van een deskundige die ons extra opbrengst beloofde, heeft die belofte waargemaakt: veel zwaarwegende oogst hangt klaar om geplukt te worden, al wachten we tot begin oktober. Wel valt ons op dat de vorm van de klaarhangers niet erg regelmatig is: de meeste zijn nogal krom en raar van structuur. Dat zal toch niet van het snoeien komen?
Hoevinudie?
Hoepel. Zou er nog gehoepeld worden tegenwoordig? Of alleen opgehoepeld (zoals nog al eens in de politiek)? Van Dale’s Woordenboek geeft: grote houten of ijzeren ring die met een stokje of ijzeren haak wordt voortgedreven zodat hij over de weg voortrolt. Was-ie soms van hout? Dat herinner ik me niet. Wel dat er aan de stok een ijzeren haak kon zitten waardoor je meer contrôle had over de ‘ring’. Zou je nu nog een kind een hoepel als verjaardagscadeau kunnen geven?
