Peilingen
In de spanning om de komende verkiezing van de nieuwe Tweede Kamer is het woord peiling bij mij naar binnen geslagen. Etymologisch -je schrijft het met ei en het komt van een oud woord dat niveaubepaling betekent tegenover pijl dat van het Latijnse pilum (=staaf) is afgeleid en waar ons pilaar op teruggaat– maar ook sociologisch: hoe staat het met de waardering in onze tegenwoordige maatschappij van de ‘vierdagen’ die vanouds in november aan de beurt zijn? Het zijn er -krap berekend- vijf: Dankdag voor gewas en arbeid (1 nov.), Allerheiligen (ook 1 nov.), Allerzielen (2 nov.), Sintermaarten (11 nov.) en Adventsbegin (eind nov.). Wat sterft er uit en wat vernieuwt zich in onze traditie (dit laatste misschien in vernieuwde vorm of met hernieuwde bedoeling)? De Dankdag -bij protestanten soms Biddag genoemd en bij katholieken Oogstdankdag- voor Gewas en Arbeid lijkt in mijn peilgevoel wat bijval te verliezen, maar misschien wordt Nederland langzamerhand minder agrarisch. De klimaatbezorgden spelen er (nog?) niet op in. Allerheiligen blijft ver achter bij Allerzielen, ofschoon de erkenning van Maria bij moderne protestanten toeneemt i.v.m. de vrouwenemancipatie. Allerzielen is in, al wordt vaak de traditionele naam gemoderniseerd tot Dierbarenherdenking en menigeen daarvoor een eigen -modernere- vorm weet te bedenken.
Sintermaarten en Advent
Sint Maarten -waar komt dat tussengevoegde -er- toch vandaan?- doet het in de stedelijke gebieden -behalve op de flatgalerijen!!- niet meer zo goed. Ook de nieuwe naam Geversdag slaat niet aan. Misschien het lampionnetjes maken op basisscholen nog wel? Sinterklaas en Kerst winnen het met gemak van de Franse Tours-bisschop, ook in vrijgevigheid.
De Advent, de voorbereidingstijd op Kerstmis, begint altijd op de laatste zondag van november, ongeveer vier weken voor de vaststaande 25 december, Jezus’ geboortedag. De vaststelling daarvan op die datum heeft kerkhistorisch heel wat voeten in de aarde gehad. Advent -klemtoon naar keuze- betekent komst, maar voorbereiding op de komst zou zinvoller en duidelijker zijn. Als het gaat om geestelijke bezinning blijft de Advent achter bij de Vastentijd. Terecht?
Lutherjaar
2023 is gaande als het Lutherjaar. Hij leefde vijfhonderd jaar geleden: 1483-1546. In 1521 had hij op de Rijksdag in Worms (Rijnland) de rijksban opgelopen maar hij wist met behulp van enkele vertrouwelingen de Wartburg bij Wittenberg als toevluchtplaats te bereiken waar hij zijn schuiltijd ging besteden aan het vertalen van het Nieuwe Testament met behulp van de editie van Erasmus uit het Grieks naar het nieuwgevormde Duits van toen. Intussen maakte hij gebruik van de boek- en pamfletdrukkunst om zijn theologische leer, gebaseerd op de opvattingen van de apostel Paulus, te verkondigen. Hij schreef o.a. een brief aan de Nederlandse theologen van het Augustijnenklooster in Antwerpen, zijn vroegere collega’s op afstand, voorzien van een zelfgeschreven ballade en een liturgisch lied (het eerste van de dertig die hij schreef) waarin hij de Brusselse brandstapels van de Inquisitie aan de kaak stelde. 1523 is ook het sterfjaar van de Nederlandse paus Adrianus VI die maar een ruim jaar regeerde en probeerde de Roomse kerk ten goede te keren. Grote mannen, de een binnen, de ander uiteindelijk buiten de officiële kerk.
Oorlogen en toch feesten?
Dat is ook een vraag aan mezelf. Kan die combinatie? Soms zie je in het televisiejournaal de afschuwelijkste oorlogsbeelden afgewisseld met momenten van uitgelaten feestgangers van muziekfestivals of carnavalsvierders. En in mijn agenda staan uitnodigingen voor verjaardagvieringen en kroonjaarfeestelijkheden. Terwijl ik vloek en treur om het geweld zie ik uit naar de borrels, de gebakjes en het gezang. Kan dat of ben ik een gespleten figuur en is één van de twee niet eerlijk of niet echt? Gaza en Oekraïne spoken in ons hoofd maar intussen leven we er op los. ‘Wat kan ik eraan doen behalve schelden en doneren?’ hoor ik vaak zeggen. ‘Moet mijn leven er ook onder lijden?’ vragen sommigen zich af. Dan maak je het alleen maar nóg erger. Voor mezelf los ik zoiets meestal op met de gedachte dat de boog niet aan een stuk door gespannen kan blijven wil hij niet knappen of spankracht verliezen. Spanning en ontspanning hebben elkaar nodig. O ja? Ik vraag me af hoe eerlijk ik ben en hoe oprecht mijn meeleven. En u?
Hoevinudie?
(met dank aan het Gerarduskalendertje 2024)
Jantje in de dierentuin: Papa, waarom heeft een leeuw zo’n dikke kop?
Papa: Anders hebben ze meer tralies nodig.
